Turks-Perzische cultuur

De Turks-Perzische islamitische cultuur (Perzisch: فرهنگ ترکی-فارسی of فرهنگ ترکی-ایرانی, Turks: Türk-Fars kültürünü of Türk-Fars geleneği), was een oecumenische mix van Turkse, Perzische en islamitische elementen die zich ontwikkelde in de negende en tiende eeuw in Transoxanië en Khorasan. Van daaruit verspreidde ze zich verder in Azië en werd ze de dominante cultuur van de heersende klassen van de Seltsjoeken en het Ottomaanse rijk, het Moghulrijk in India en van de Safawieden in Perzië (Iran).^[1][2]

Het soefisme was het belangrijkste bindmiddel. De Turkse nomadenstammen omhelsden de islam via de Perzische soefi-tradities. Rondtrekkende Turkse monniken en mystici hadden veel invloed op de snelle verspreiding van de islam onder de Turken. De soefi-mystici verkondigden een geloof dat weinig gemeen had met de ingewikkelde dogma's van de theologische hogescholen, die in centra van de moslimwereld onderricht werden. De Perzische filosoof al-Ghazali wist beide stromingen met elkaar te verzoenen, waardoor wederzijdse bestuiving van mystiek en dogmatiek mogelijk werd. Na verloop van tijd werd het verder een bron van intellectuele cultuur en politieke macht.^[3] De middeleeuwse staten in het huidige India, Turkije en Iran waren opgericht door Turkse dynastieën die optraden als beschermheren van de Turks-Perzische literaire tradities, sterk beïnvloed door het soefisme.^[4]

Kenmerkend voor deze Turks-Perzische cultuur was verder het gebruik van Middel-Perzisch als bestuurlijke en literaire taal, de groeiende autoriteit van de oelama en een etnisch gemengde islamitische samenleving.^[5] Het Middel-Perzisch had wel sterke Arabische invloeden ondergaan en werd in Arabisch schrift geschreven. Een belangrijk literair hoogtepunt in deze periode vormt het werk van Ferdowsi. Diens 60.000 versregels tellende epos Sjahnama ('Boek der Koningen') schetst de Perzische geschiedenis tot de Arabische veroveringen. Het dichtwerk bevat onder andere de legenden over de held Rostam en zijn familie en de oorlogen tussen Iran ('land van Iraj') met Turan ('land van Tur'), waarbij de afstammelingen van Tur de Turken zijn.

1. ↑ Robert L. Canfield, Turko-Persia in historical perspective, Cambridge University Press, 1991; Satish Chandra, Medieval India: From Sultanat to the Mughals-Delhi Sultanat (1206-1526), Vol. I & II (New Delhi, 1997)
2. ↑ Stephen F. Dale,The Muslim Empires of the Ottomans, Safavids and the Mughals (Cambridge, 2010).
3. ↑ Mehmed Fuad Köprülü, Islam in Anatolia after the Turkish Invasion (Salt Lake City, 1993), 3-16.
4. ↑ Köprülü, Islam in Anatolia (1993), 25-32 en 39-50. Bernard Lewis, Het Midden-Oosten (2004), 107.
5. ↑ Robert L. Canfield, Turko-Persia in historical perspective (1991), pagina 6